Tantaluskwellingen.nl

Musea, instellingen met een collectie en restauratoren zijn welkom voorwerpen voor onderzoek aan te melden. Stuur hiervoor een e-mail naar Adinda van Wely³.

Aanleiding voor dit webinar is de afronding van een Europees project over hoe er op begraafplaatsen met minderheden omgegaan wordt. Prof. Christoph Jedan (Rijksuniversiteit Groningen), een van de projectleiders van het Nederlandse gedeelte van dit project, vertelt over de uitkomsten en adviezen voortvloeiend uit dit project. Daarna staan lezingen op het programma over de islamitische begraafplaats in Zuidlaren, over islamitisch begraven in Utrecht en de aanleg van een Chinese begraafplaats in Zwolle. Tot slot gaan we kort in op de bescherming van graven en begravingen van minderheden.

Aanmelden

De bijeenkomst vindt online plaats, maar aanmelden is wel noodzakelijk. Meld u aan met de aanmeldknop. De dag voor het webinar ontvangt u een link naar de livestream.

Programma

10 augustus 2020 • 144 • Door Redactie⁶ • Bron: Persbericht Natuurmonumenten

Tijdens de Open Monumentendagen op 12 en 13 september 2020 opent Natuurmonumenten de deuren van haar  cultuurhistorische gebouwen. Sommige daarvan zijn normaal gesproken niet toegankelijk voor publiek. Een bijzondere expeditie tijdens de Open Monumentendagen vindt plaats op eiland Tiengemeten. Op dit eiland kreeg de natuur weer vrij spel, maar is nog verrassend veel erfgoed te ontdekken. Een andere bijzondere openstelling is Fort Nieuwersluis, waar bezoekers kunnen ervaren hoe een oefening in de commandopost van de Bescherming Bevolking verliep.

Op www.natuurmonumenten.nl/openmonumentendag⁷ staan alle deelnemende locaties van Natuurmonumenten. Dit jaar staat het thema ‘Leermonument’ centraal tijdens de Open Monumentendagen. De verhalen die daarbij horen, komen aan bod tijdens excursies in onze landhuizen, kastelen, molens, forten, boerderijen en eendenkooien.

Quarantaine en cultuur op Tiengemeten
Sinds de oorspronkelijke zandplaat in het oostelijk deel vanaf circa 1800 bedijkt werd, is het eiland bewoond geweest. Toen de natuur ruim tien jaar geleden het eiland langzaam weer mocht overnemen, is veel veranderd op Tiengemeten. Toch zijn de oude sporen van bewoning en ontwatering nog goed te zien. De excursies leiden langs het Bosman-molentje in de haven, de oude hoeves, de oude smederij, de vluchtheuvel en Karantijn – de plek waar vroeger zeelieden in quarantaine werden geplaatst om te voorkomen dat zij onbekende ziektes het land in brachten. Maar een bezoek aan Tiengemeten is niet af zonder ook van de natuur te proeven. De gids wijst bezoekers dus ook op de vele vogels – waaronder de visarend – die op het eiland leven. Andere vaste bewoners zijn de Schotse hooglanders, die het landschap ‘boetseren’, en de bever. Op Tiengemeten worden dit weekend lange (8,5km) en korte (1,5km) excursies aangeboden.

Als de bom valt
Een heel andere ervaring in het museumweekend biedt Fort Nieuwersluis. Op de Open Monumentendagen vindt daar het hoor- en kijkspel ‘Beleef de BB’ plaats. Dat één van de forten van de Nieuwe Hollandse Waterlinie in Nieuwersluis is gevestigd is vrij bekend. Maar dit fort fungeerde later, in de Koude Oorlog, als commandopost voor de Bescherming Bevolking. De Bescherming Bevolking was een civiele beschermingsorganisatie, gerund door vrijwilligers, die de bevolking zou waarschuwen en hulp zou verlenen in het geval van een kernoorlog of andere calamiteiten. Tussen 1965 en 1986 werden in de commandopost geregeld oefeningen gehouden. In ‘Beleef de BB’ maak je zo’n oefening zelf mee en ontdek je hoe gestructureerd het er in de commandopost aan toe ging.

Reserveren
Alle excursies kunnen gereserveerd worden via www.natuurmonumenten.nl/openmonumentendag⁷ . De meeste excursies worden meerdere keren in dit weekend aangeboden. Ivm Corona kunnen slechts kleine groepen per excursie mee. Reserveren is verplicht.

Gerelateerd

12 augustus 2020 • 244 • Door Redactie⁶ • Bron: Persbericht SBNL Natuurfonds

12 augustus 2020 • 156 • Door Redactie⁶ • Bron: Persbericht Kasteel Amerongen

Een kleine dertig artikelen bevat inmiddels het NRC-dossier over droogte, en dat aantal zal ongetwijfeld nog toenemen. In de berichtgeving is er terecht veel aandacht voor de effecten van droogte op economie, agrarische wereld en natuur. Geen aandacht is er echter voor de gevolgen van droogte voor het cultureel erfgoed. En dat is niet terecht. Want de schade door droogte voor funderingen van monumenten, archeologische vindplaatsen en historisch groen is groot, in veel gevallen onherstelbaar en in ieder geval zeer kostbaar. Het terugtrekkende grondwater is een sluipmoordenaar voor monumenten.

Niet alleen in de pers, maar ook in het landelijk beleid komt het cultureel erfgoed er bekaaid af. In de in december 2019 gepubliceerde ‘Eindrapportage Beleidstafel Droogte ¹⁴ – Nederland beter weerbaar tegen droogte’ komt het cultureel erfgoed slechts op een enkele pagina aan bod.

Onttrekking grondwater

Het wordt steeds duidelijker dat de droogte door klimaatverandering (zeker in Oost-Nederland) een blijvertje is. Onttrekking van grondwater in kwetsbare gebieden versterkt dat beeld. En waar het grondwater te veel daalt, worden de funderingen van monumentale gebouwen aangetast.

Dat is al langer gemeengoed voor houten paalfunderingen in het westen. Nieuw is dat de droogte nu ook leidt tot schade aan monumentale gebouwen in het hoger gelegen oosten, doordat de ondergrond, zand, gaat schuiven of inklinkt.

Dan kan het zomaar gebeuren dat in Borne, Overijssel een vroegmiddeleeuwse kerk die al eeuwen staat, ineens scheuren krijgt en in hoog tempo verzakt. In Fryslân moet, wegens ernstige scheurvorming en verzakking, onder een 18e-eeuwse kerk een nieuwe fundering worden aangebracht– kosten circa 300.000 euro.

Beeld verslechtert

De eerste langdurig droge zomer, in 2018, leidde er al toe dat 80 procent van de landgoed- en kasteeleigenaren schade meldde aan historisch bos, park of tuin. Dat beeld is sinds die tijd alleen maar verslechterd.

Het is nodig om op regionale en lokale schaal structurele maatregelen te treffen. Op diverse kwetsbare plaatsen, zoals op de Sallandse Heuvelrug, wordt nog onverantwoord veel drinkwater gewonnen. Verplaatsen moet nadrukkelijk een optie zijn.

Lees ook: Palenpest en droogte bedreigen woningen. Wat kunnen eigenaren doen?

¹⁵

Lokale maatregelen kunnen een historisch stadscentrum beschermen. In Gouda maakt een nieuw type riool actief grondwaterbeheer op gebiedsniveau mogelijk. Hiermee worden de hoogste en laagste pieken van de grondwaterstand als het ware afgevlakt. En in Kamerik gaat het stadscentrum beschermd worden tegen de gevolgen van een geplande peilverlaging. Voorbeelden van maatregelen rondom een enkel gebouw (waarbij een ‘badkuip’ met peilbeheersing rondom het monument wordt gecreëerd) zijn er ook. Stuk voor stuk zijn het maatregelen, die het erfgoed effectief kunnen beschermen en zich in financiële zin terugverdienen.

We bepleiten daarom een integrale visie van het Rijk, provincies, waterschappen en gemeenten op droogteschade bij monumenten. Er moet een landelijke inventarisatie komen van risico’s en effecten van droogte op het erfgoed. Met aansluitend hierop een actieplan met concrete vervolgstappen om schade te voorkomen of te beperken.

In de ‘Eindrapportage Beleidstafel Droogte’ is het probleem benoemd, het is nu tijd om door te pakken. Met een visie en aanpak waarin ook het behoud van monumenten, archeologische vindplaatsen en eeuwenoude tuinen en parken een plaats krijgt. De aard van de problematiek en de vele belangen vragen om gezamenlijke actie. De deskundigheid vanuit de erfgoedsector mag daarbij niet ontbreken.

Zorg vooraf is altijd beter dan zorg achteraf.