Tantaluskwellingen.nl

10 augustus 2020 • 144 • Door Redactie¹ • Bron: Persbericht Natuurmonumenten

Tijdens de Open Monumentendagen op 12 en 13 september 2020 opent Natuurmonumenten de deuren van haar  cultuurhistorische gebouwen. Sommige daarvan zijn normaal gesproken niet toegankelijk voor publiek. Een bijzondere expeditie tijdens de Open Monumentendagen vindt plaats op eiland Tiengemeten. Op dit eiland kreeg de natuur weer vrij spel, maar is nog verrassend veel erfgoed te ontdekken. Een andere bijzondere openstelling is Fort Nieuwersluis, waar bezoekers kunnen ervaren hoe een oefening in de commandopost van de Bescherming Bevolking verliep.

Op www.natuurmonumenten.nl/openmonumentendag² staan alle deelnemende locaties van Natuurmonumenten. Dit jaar staat het thema ‘Leermonument’ centraal tijdens de Open Monumentendagen. De verhalen die daarbij horen, komen aan bod tijdens excursies in onze landhuizen, kastelen, molens, forten, boerderijen en eendenkooien.

Quarantaine en cultuur op Tiengemeten
Sinds de oorspronkelijke zandplaat in het oostelijk deel vanaf circa 1800 bedijkt werd, is het eiland bewoond geweest. Toen de natuur ruim tien jaar geleden het eiland langzaam weer mocht overnemen, is veel veranderd op Tiengemeten. Toch zijn de oude sporen van bewoning en ontwatering nog goed te zien. De excursies leiden langs het Bosman-molentje in de haven, de oude hoeves, de oude smederij, de vluchtheuvel en Karantijn – de plek waar vroeger zeelieden in quarantaine werden geplaatst om te voorkomen dat zij onbekende ziektes het land in brachten. Maar een bezoek aan Tiengemeten is niet af zonder ook van de natuur te proeven. De gids wijst bezoekers dus ook op de vele vogels – waaronder de visarend – die op het eiland leven. Andere vaste bewoners zijn de Schotse hooglanders, die het landschap ‘boetseren’, en de bever. Op Tiengemeten worden dit weekend lange (8,5km) en korte (1,5km) excursies aangeboden.

Als de bom valt
Een heel andere ervaring in het museumweekend biedt Fort Nieuwersluis. Op de Open Monumentendagen vindt daar het hoor- en kijkspel ‘Beleef de BB’ plaats. Dat één van de forten van de Nieuwe Hollandse Waterlinie in Nieuwersluis is gevestigd is vrij bekend. Maar dit fort fungeerde later, in de Koude Oorlog, als commandopost voor de Bescherming Bevolking. De Bescherming Bevolking was een civiele beschermingsorganisatie, gerund door vrijwilligers, die de bevolking zou waarschuwen en hulp zou verlenen in het geval van een kernoorlog of andere calamiteiten. Tussen 1965 en 1986 werden in de commandopost geregeld oefeningen gehouden. In ‘Beleef de BB’ maak je zo’n oefening zelf mee en ontdek je hoe gestructureerd het er in de commandopost aan toe ging.

Reserveren
Alle excursies kunnen gereserveerd worden via www.natuurmonumenten.nl/openmonumentendag² . De meeste excursies worden meerdere keren in dit weekend aangeboden. Ivm Corona kunnen slechts kleine groepen per excursie mee. Reserveren is verplicht.

Gerelateerd

12 augustus 2020 • 244 • Door Redactie¹ • Bron: Persbericht SBNL Natuurfonds

SBNL Natuurfonds trekt 100.000 euro uit voor ondersteuning aan landschapsprojecten in Gelderland en Overijssel. Dit betekent voor Gelderland dat naast Achterhoek en Liemers nu ook Veluwe, Rivierenland en Rijk van Nijmegen een beroep op een bijdrage kunnen doen.  Particuliere eigenaren van landgoederen en natuurterreinen, Agrarische Natuurverenigingen of andere organisaties op het gebied van natuur- en landschapsbeheer kunnen voor deze ondersteuning in aanmerking komen. Nieuwe aanvragers maken daarbij extra kans.

Al zevenmaal eerder keerde SBNL Natuurfonds geld uit vanuit dit fonds aan in totaal 56 projecten van diverse grootte in Midden en Oost-Nederland. Zoals Erfgoed Landfort in Megchelen een bijdrage heeft gekregen voor het in oude luister herstellen van de historische moestuin. Ook Erve Meijerink op landgoed Vilsteren heeft een bijdrage ontvangen voor de aanleg van een pluktuin en een voedselbos. Bezoekers aan dit biologisch veeteeltbedrijf kunnen straks een rondleiding krijgen en proeven van de bessen, noten, fruit en andere gewassen.

Geïnteresseerden kunnen tot eind september 2020 bij SBNL Natuurfonds een aanvraag indienen via de website. Voor het Van Hemert Fonds gaat u naar: https://www.sbnlnatuurfonds.nl/van-hemert-tot-dingshof-coldeweij-fonds#aanvraag⁴

Voor het Fonds West Gelderland gaat u naar: https://www.sbnlnatuurfonds.nl/fonds-west-gelderland2#aanvraag⁵

De belangrijkste eisen voor de aanvraag zijn dat het een blijvend effect op het landschap moet hebben en aantoonbaar moet aansluiten bij een bestaande behoefte. Daarnaast moet het plan voldoen aan de projectcriteria die te vinden zijn op de website van SBNL Natuurfonds.

Gerelateerd

12 augustus 2020 • 156 • Door Redactie¹ • Bron: Persbericht Kasteel Amerongen

Twintig jaar is de zonnewijzer van zijn plek geweest. Maar nu is hij terug in de kasteeltuin van Kasteel Amerongen, volledig gerestaureerd. De sokkel van de zonnewijzer is eveneens gerestaureerd. 

Delen eerder vernieuwd 
Tuinbaas Ruud Elbertse: “De zonnewijzer is door gebrek aan financiële middelen voor restauratie in de schuur bewaard. Een legaat dat ons ten deel viel maakte eindelijk een restauratie mogelijk.” Tijdens het restauratieproces kwam de smid van Smederij Rombout erachter dat er eerder al delen vernieuwd en opnieuw gelast zijn. Het brede deel waar de cijfers op staan is niet origineel, het materiaal is nieuwer en vermoedelijk niet gesmeed. De dikke gouden cirkel is waarschijnlijk het oudst, de schatting is dat deze uit de 18e eeuw stamt.

Equatoriale ring 
De zonnewijzer is nauwkeurig op het noorden afgesteld en de tijd is er goed mee te bepalen. Het is een equatoriale ringzonnewijzer, waarbij de schaduw van de poolstijl op een equatoriale ring valt waar de urenschaal op is aangebracht. Bij het aflezen moet men rekening houden met een tijdsvereffening wegens verschil van de zonnestand per datum en verschil in zomertijd.  De sokkel is door steenrestaurator Nicolas Verhulst gerestaureerd. Stichting Kasteel Amerongen is buitengewoon verheugd dit mooie sieraad weer in de boventuin te kunnen tonen. Wilt u de zonnewijzer komen bewonderen? Dat kan! De kasteeltuin is open op donderdag, vrijdag, zaterdag en zondag.

Meer informatie staat op de website⁷.

Gerelateerd

Een kleine dertig artikelen bevat inmiddels het NRC-dossier over droogte, en dat aantal zal ongetwijfeld nog toenemen. In de berichtgeving is er terecht veel aandacht voor de effecten van droogte op economie, agrarische wereld en natuur. Geen aandacht is er echter voor de gevolgen van droogte voor het cultureel erfgoed. En dat is niet terecht. Want de schade door droogte voor funderingen van monumenten, archeologische vindplaatsen en historisch groen is groot, in veel gevallen onherstelbaar en in ieder geval zeer kostbaar. Het terugtrekkende grondwater is een sluipmoordenaar voor monumenten.

Niet alleen in de pers, maar ook in het landelijk beleid komt het cultureel erfgoed er bekaaid af. In de in december 2019 gepubliceerde ‘Eindrapportage Beleidstafel Droogte ⁹ – Nederland beter weerbaar tegen droogte’ komt het cultureel erfgoed slechts op een enkele pagina aan bod.

Onttrekking grondwater

Het wordt steeds duidelijker dat de droogte door klimaatverandering (zeker in Oost-Nederland) een blijvertje is. Onttrekking van grondwater in kwetsbare gebieden versterkt dat beeld. En waar het grondwater te veel daalt, worden de funderingen van monumentale gebouwen aangetast.

Dat is al langer gemeengoed voor houten paalfunderingen in het westen. Nieuw is dat de droogte nu ook leidt tot schade aan monumentale gebouwen in het hoger gelegen oosten, doordat de ondergrond, zand, gaat schuiven of inklinkt.

Dan kan het zomaar gebeuren dat in Borne, Overijssel een vroegmiddeleeuwse kerk die al eeuwen staat, ineens scheuren krijgt en in hoog tempo verzakt. In Fryslân moet, wegens ernstige scheurvorming en verzakking, onder een 18e-eeuwse kerk een nieuwe fundering worden aangebracht– kosten circa 300.000 euro.

Beeld verslechtert

De eerste langdurig droge zomer, in 2018, leidde er al toe dat 80 procent van de landgoed- en kasteeleigenaren schade meldde aan historisch bos, park of tuin. Dat beeld is sinds die tijd alleen maar verslechterd.

Het is nodig om op regionale en lokale schaal structurele maatregelen te treffen. Op diverse kwetsbare plaatsen, zoals op de Sallandse Heuvelrug, wordt nog onverantwoord veel drinkwater gewonnen. Verplaatsen moet nadrukkelijk een optie zijn.

Lees ook: Palenpest en droogte bedreigen woningen. Wat kunnen eigenaren doen?

¹⁰

Lokale maatregelen kunnen een historisch stadscentrum beschermen. In Gouda maakt een nieuw type riool actief grondwaterbeheer op gebiedsniveau mogelijk. Hiermee worden de hoogste en laagste pieken van de grondwaterstand als het ware afgevlakt. En in Kamerik gaat het stadscentrum beschermd worden tegen de gevolgen van een geplande peilverlaging. Voorbeelden van maatregelen rondom een enkel gebouw (waarbij een ‘badkuip’ met peilbeheersing rondom het monument wordt gecreëerd) zijn er ook. Stuk voor stuk zijn het maatregelen, die het erfgoed effectief kunnen beschermen en zich in financiële zin terugverdienen.

We bepleiten daarom een integrale visie van het Rijk, provincies, waterschappen en gemeenten op droogteschade bij monumenten. Er moet een landelijke inventarisatie komen van risico’s en effecten van droogte op het erfgoed. Met aansluitend hierop een actieplan met concrete vervolgstappen om schade te voorkomen of te beperken.

In de ‘Eindrapportage Beleidstafel Droogte’ is het probleem benoemd, het is nu tijd om door te pakken. Met een visie en aanpak waarin ook het behoud van monumenten, archeologische vindplaatsen en eeuwenoude tuinen en parken een plaats krijgt. De aard van de problematiek en de vele belangen vragen om gezamenlijke actie. De deskundigheid vanuit de erfgoedsector mag daarbij niet ontbreken.

Zorg vooraf is altijd beter dan zorg achteraf.